Voeg de juiste ingrediënten bij elkaar

"Bij twijfel begint de vernieuwing."

Scepsis als gezonde houding

Als u in data-anaytics met data werkt, is naast ontvankelijkheid ook scepsis en twijfel een gezonde houding. Stel uzelf en de anderen in de organisatie geregeld de vraag of wat u in data constateert een verstoring (onwenselijke dissonant) is of juist een aanwijzing voor een interessant fenomeen of perspectief. 

Ga vooral met het datateam in discussie over zaken die u (eigenhandig) NIET begrijpt. Vaak komt u tot nieuwe inzichten en kunt u de exploratie daarmee aanscherpen. Een verstoring of ruis draagt vaak waardevolle informatie in zich. Het is verklaarbaar en kan geplaatst worden. Kortom, maak de observaties deelgenoot van een uitdaging (een obstakel die moet worden overwonnen). Maak ze deelgenoot van een kans die moet worden aangegrepen. Of laat het simpelweg los en ga verder. Laat u daarbij leiden door mogelijkheden en laat het streven naar perfectie los.

Iteratieve benadering

Een exploratieve analyse op een complex maatschappelijk probleem vraagt om een interactieve benadering. In tegenstelling tot traditioneel (statistisch) onderzoek, verlopen de stappen in de exploratie niet lineair. Dit betekent niet dat er geen stappen zijn, alleen dat deze niet altijd helder omlijnd zijn en het moeilijker is om te bepalen in welke stap u zich nu (weer) bevindt.

Proef de smaken van het gerecht

Alleen maar zien wat iemand anders heeft gedaan, is niet de manier waarop informatie echt gaat leven. Het zelf spelen met de data, het zelf aan de knoppen zitten (letterlijk of figuurlijk) brengt Data Science dichterbij.

"Je moet het meemaken om het te begrijpen, verrassing en verbazing staan centraal."

Inzichten

Zijn de inzichten consistent met elkaar of juist tegenstrijdig? Inzichten hoeven niet perfect op elkaar te zijn afgestemd. Vaak wijst het uit de pas lopen van perspectieven op uitdagingen voor de data-setup, wijst het op analysemethoden of zegt het iets over de achterliggende aannames. Stop niet als u inzicht heeft verkregen, maar sta open voor wat er nog meer te vinden is. Een antwoord op de centrale onderzoekrichting hoeft niet de enige opbrengst te zijn. Wees nieuwsgierig en zie een inzicht als een aanwijzing om de data verder te bevragen en te verkennen. Leg wel de stappen en de bevindingen vast. Laat u daarbij niet te snel ontmoedigen door de gedachte dat u niet kunt vinden wat u zoekt.

Sta open voor het nieuwe

Data Science wordt in organisaties soms moeizaam omarmt omdat het weinig tastbaar is. Je kunt het niet platslaan of in een fotolijstje stoppen. Het "fuzzy" karakter is een groot afbreukrisico voor de toekomstige verkenningen. Het gaat in essentie om de samenwerking tussen disciplines, het integrale karakter en de methode waarmee je maatschappelijke vragen kunt beantwoorden. Het is daarbij de kunst om diverse disciplines en achtergronden elkaar te laten verstaan en begrijpen, omdat iedereen vanuit zijn of haar eigen kader kijkt. In deze veranderde informatiemaatschappij is de neiging om al het nieuwe te valideren vanuit wat we al kennen en kritisch te staan tegenover het nieuwe. Aan de andere kant is er in "deze nieuwe wereld" te weinig inzicht in de behoefte die beleidsmedewerkers en bestuurders hebben. Een verbinding tussen de twee werelden is erg belangrijk. De frustratie van het niet zien wat een ander ziet, vraagt steeds weer te proberen elkaars taal te spreken. Het leren van en met elkaar zorgt voor een leercurve.

Geef woorden aan wat u proeft

In een interdisciplinair gesprek ontstaan de duiding en de betekenis van de resultaten. Is er sprake van een causaal verband? Onderzoek dan van daaruit de correlatie. Ga vervolgens naar het handelingsperspectief.

"Resultaten spreken niet. Er moet over gesproken worden."

Grijp terug naar het vraagstuk 

Blijf de focus houden; grijp met de verkregen inzichten telkens terug naar het maatschappelijke vraagstuk waarmee het datatraject begon. Interpreteer en duidt de inzichten met de maatschappelijke opgave in het achterhoofd. Welke vragen wilde u beantwoorden en hoe passen de verkregen inzichten daarin? Houd daarbij ook het doel van het datatraject scherp voor ogen. Moet er iets beschreven, verklaard, voorspeld of besloten worden? Schat in hoever u bent met de inzichten uit de exploratie en stel als dat nodig is uw plan bij.

Onderbouw fenomeen vanuit andere invalshoek

Een aanwijzing moet vanuit verschillende parameters en het liefst vanuit verschillende perspectieven worden bevestigd. Dit Data Science-beginsel geldt zeker als u een nieuw fenomeen probeert te ontwarren. Het brede perspectief geeft betekenis aan de gevonden resultaten. Leg de duiding van verschillende inzichten vast. Is het toch een dood spoor, wees dan flexibel en pak de draad weer op.

De finishing touch

Toch niet helemaal op het juiste spoor? Neem af en toe afstand en reflecteer op de gemaakte stappen. Wat gaat er goed en wat loopt minder? Omarm het interactieve karakter van een datatraject en wees niet bang om de methode van het datatraject, de analysetools of de mix van databronnen tussentijds bij te stellen.

"Wees niet bang om tussentijds elementen als tools, data of het proces te wijzigen."

Vermijd tunnelvisie

Data Science biedt, zoals gezegd, mooie kansen voor inzichten en richtingen waaraan niet eerder is gedacht. We spreken dan van een "exploratieve bijvangst". Soms lijkt een analyse geen antwoord te geven op de vraag. Dan is het goed om na te gaan WAT de opmerkelijkheden wel aangeven. Houd de flexibiliteit en leg u niet vast in de tunnelvisie van de oorspronkelijke vraag.

Een mooi voorbeeld van deze bijvangst: Een gemeente wilde vanuit de omgevingswet onderzoeken op welke wijze verschillende verordeningen bepalen waar wel/niet tot een bepaalde hoogte mag worden gebouwd. Wanneer spreek je over Maaiveldhoogte en wanneer over hoogtes op NAP-basis?

Om een overzichtelijke regionale kaart te krijgen van de gebieden waar wel of niet mag worden gebouwd, zijn verschillende datasets over elkaar heen gelegd. Uit dat onderzoek bleek dat niet de verwarring rond de twee eerdergenoemde termen, maar eerder de verordeningen rond een nabijgelegen vliegveld zeer bepalend waren voor het wel of niet kunnen bouwen in de regio. Vindt er hoogbouw plaats, dan mogen er waarschijnlijk ook geen windmolens komen, terwijl deze nu als "oplossing" op de planning staan om als gemeente meer energieneutraal te worden.