Geen dik papieren plan, maar een 'praatplaat' en een animatiefilmpje vormen het hart van Trendsportal: de mobiliteitsvisie van acht Noord-Limburgse gemeenten. Maar die gemeenten zitten niet alleen aan het stuur. "We bepalen samen met ons netwerk van inwoners, ondernemers en andere stakeholders hoe de mobiliteit van de toekomst eruit moet zien."

Door: Quita Hendrison

Drie jaar geleden kreeg beleidsadviseur en verkeerskundige Tom Jacobs van zijn werkgever, gemeente Venlo, de opdracht om het mobiliteitsbeleid van Venlo te herijken. Op datzelfde moment werkte Peter van Wijlick aan een vergelijkbare opdracht voor de regio Noord-Limburg. Jacobs: "Toen hebben we gezegd: onzin om dat niet samen - Venlo, de regio en de acht Noord-Limburgse gemeenten - op te pakken. Mobiliteit houdt niet op bij de gemeentegrens." Eerste resultaat van de samenwerking was een kloek plan van aanpak van een pagina of veertig. "Helemaal zoals we dat gewend waren te doen. Maar toen het er eenmaal lag, wisten we dat het anders moest. Veel meer in cocreatie met de samenleving. Dus hebben we het plan verscheurd om vervolgens een tweedaagse bijeenkomst te organiseren met allerlei mensen uit de buitenwereld van het gemeentehuis. Mensen van wie wij het idee hadden dat ze met ons mee wilden dromen over de mobiliteit van de toekomst. Van de topsportwereld, tot politie tot garagehouders. Voor de uitnodiging hebben we een zogenaamde praatplaat gemaakt (zie beeld). Links zie je de oude wereld, rechts de nieuwe wereld. In het midden Noord-Limburg als proeftuin, waarin iedereen een stukje van de puzzel kan leggen. De overheid heeft zelf namelijk niet de kennis en de macht om te bepalen hoe de mobiliteit van de toekomst eruit komt te zien; daar hebben we de hulp van de samenleving bij nodig. Samen bouwen we een nieuwe visie. Dat sloeg zo aan dat we het kasteeltje dat we geboekt hadden voor vijftig man moesten inruilen voor een grotere locatie. Daar is Trendsportal geboren. Wat het precies moest worden wist niemand toen, wel dat het anders moet."

Anders kijken

Dus gaat Trendsportal niet over analyseren en oplossen, niet over studies en processen, maar over dromen, doelen en kansen. En over een toekomst van zelfrijdende auto's, drones en hyperloops. "Maar het gaat ook over een breed thema als de inclusieve samenleving," vervolgt Jacobs. "Over de droom dat mobiliteit voor niemand een beperking mag zijn om mee te kunnen doen. Dat is een behoorlijke omslag in denken in een technocratische wereld als die van de mobiliteit. Persoonlijk ben ik ook heel anders gaan kijken naar mijn vak. Voorheen hield ik me bezig met het realiseren van een infrastructureel project; een rotonde of een fietspad bijvoorbeeld. Nu praat ik met een collega van het sociaal domein over een campagne om fietsen onder de jeugd te promoten. Dat heeft meer effect dan een nieuw fietspad. Je kijkt dus heel anders naar vraagstukken. En met andere stakeholders, binnen maar vooral ook buiten het gemeentehuis. Dat continu luisteren naar de samenleving moet de gewone manier van werken zijn."

Practice what you preach

Duurzaamheid is een thema dat niet genegeerd kan worden als het over mobiliteit gaat. Mobiliteit heeft niet voor niks een eigen klimaattafel in Den Haag. Jacobs: "Omdat Trendsportal niet alleen over de verre toekomst gaat maar ook over morgen, beginnen we met het verduurzamen van de eigen mobiliteit van de acht gemeenten. Practice what you preach. Elke gemeente heeft in de pilotfase een elektrische auto en twee elektrische fietsen. Ambtenaren mogen straks geen zakelijke kilometers meer declareren. Eind 2019 gaan we als samenwerkende gemeenten in Noord-Limburg een Europese aanbesteding doen voor een mobiliteitsaanbieder die vanaf november 2020 al onze zakelijke kilometers zero-emissie gaat invullen, wat voor deze regio best bijzonder is. Ook bijzonder is dat we de aanbieder gaan vragen om dit mobiliteitsaanbod (want het is meer dan alleen elektrische auto's) buiten kantooruren ter beschikking stellen aan de kleine kernen in de regio. Daar verdwijnt steeds meer openbaar vervoer en met deze deelauto's dragen we bij aan de sociale inclusie van mensen die afhankelijk zijn van het ov. Dat is een mooi voorbeeld van hoe we zoveel mogelijk zaken aan elkaar willen knopen, kruisverbanden aan willen leggen."

1-0 achter

Wat Jacobs wil benadrukken is dat Trendsportal een organisch project is, zonder strak eisenpakket. "En dat we het vooral mét de samenleving doen. De gemeente, en de overheid in het algemeen, is er goed in om zaken meteen plat te organiseren. Terwijl het een moderne overheid veel meer past om de luisteren, te voeden en te faciliteren. Neem het voornemen om de stedelijke logistiek in de Venlose binnenstad te verduurzamen. Als wij zeggen 'ik wil het', staan we meteen met 1-0 achter. Terwijl als we met de ondernemers en potentiële aanbieders in gesprek gaan over hoe dingen anders kunnen, dan wil iedereen meedenken. Overigens vraagt deze manier van werken wel andere competenties van de ambtenaar: meer voelsprieten en minder projectdenken. Én je moet vol passie op je plaat kunnen gaan als er eens een keer iets niet lukt. Die ruimte vragen wij van onze bestuurders."

Kleinere rol

Plannen, dromen en een visie in de vorm van een animatiefilmpje [link]. En ook de uitvoering is onorthodox. "Er zijn 26 doelstellingen vastgesteld en wel 200 ideeën opgehaald uit die gesprekken met de samenleving. Die hebben we samen in een afwegingskader gestopt en de uitkomst daarvan is de input voor het uitvoeringsplan. Want dat hebben we natuurlijk wel nodig om de raad mee te krijgen; dan zijn dromen alleen niet voldoende. Hoewel niet alles extra geld hoeft te kosten, want die eerder genoemde fietscampagne, is goedkoper dan een nieuw fietspad. Naast het uitvoeringsplan doen we allerlei andere dingen. We organiseren bijvoorbeeld een congres over toegang tot mobiliteit, of mobiliteitsarmoede zoals dat in vakjargon wordt genoemd. Daar nodigen we professionals en gebruikers voor uit. Nogmaals, waar het om gaat is dat we samen de mobiliteitstransitie vormgeven. De overheid is niet meer in de lead, maar jaagt aan en laat zoveel mogelijk ruimte aan inwoners en ondernemers om met hun ideeën te komen. Als het goed is zal onze rol alleen maar kleiner worden."

Meer samen weten, meer samen doen

De 355 gemeenten doen het met en voor elkaar. Eén oplossing ontwikkelen die voor iedereen werkt: dat is samen organiseren. Dat dat werkt zien in Noord-Limburg waar de samenwerking tussen meerdere gemeenten én inwoners en ondernemers de mobiliteit van de toekomst bepaalt. Zo bundelen we steeds vaker onze krachten.

#samenorganiseren

Beweeg mee naar de toekomst