Meer recht doen aan regionale verschillen, verder inzetten op gezamenlijke uitvoering ... het zijn een paar punten uit de VNG Verenigingsstrategie 2024 die de komende jaren richting geven aan de activiteiten van de VNG en dus ook van VNG Realisatie. "Het wordt voor gemeenten duidelijker wat ze van ons kunnen verwachten."

Door: Marieke Vos

Twee belangrijke documenten werden op 5 juni door de algemene ledenvergadering aangenomen: de VNG Verenigingsstrategie 2024 en het Meerjarenprogramma GGU 2020-2024, dat staat voor Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering. Beide hebben gevolgen voor wat gemeenten de komende jaren vanuit de VNG en ook specifiek VNG Realisatie kunnen verwachten. Reden voor een gesprek met Ingrid Hoogstrate, adjunct-directeur van VNG Realisatie, en managers Raymond Alexander en Tino de Velde.

Meer datagedreven werken

"Als je vanaf een afstandje naar de vastgestelde documenten kijkt, dan kun je zeggen dat we VNG breed meer datagedreven gaan werken," zegt Ingrid Hoogstrate. "Uit de Verenigingsstrategie 2024 blijkt onder meer dat gemeenten meer recht willen doen aan de grote regionale verschillen die er zijn en tegelijkertijd meer collectief willen optrekken in de uitvoering. Als VNG Realisatie willen we de gemene deler eruit kunnen halen, maar ook regiospecifiek kijken wat nodig is. Dat beeld krijgen we scherp met data, daarvoor hebben we de expertise in huis. Op dat beeld kunnen we acteren."

Realisatiekracht

Een andere rode draad die Ingrid Hoogstrate noemt is dat gemeenten zelfbewuster willen samenwerken met andere bestuursorganen, zoals het Rijk. "Interbestuurlijk samenwerken is belangrijk voor een aantal thema's, maar we moeten goed nadenken wat dit van gemeenten en van de vereniging vraagt. Dat zullen we onder meer via impactanalyses bekijken: wat betekenen bepaalde trajecten voor gemeenten, in termen van kosten en verdeelvraagstukken? Hoe gaan we dat samen oppakken? We gaan de vraag vanuit de gemeentelijke uitvoeringspraktijk meer meenemen in interbestuurlijke samenwerking. Een voorbeeld van deze verandering is hoe gemeenten samen met het Rijk de digitalisering en het gebruik van data in de stad oppakken, vanuit de kracht van de praktijk." Raymond Alexander vult aan: "Wat ik het mooie vind van deze aanpak, is dat we op deze manier denken en doen binnen de VNG samenbrengen." Als voorbeeld noemt hij de ontwikkeling van een digitale identiteit: "Het ministerie van BZK is al 21 jaar met dit dossier bezig. Als VNG brachten we een position paper uit over digitale identiteit, vanuit het uitvoeringsperspectief. Dat is op het ministerie heel goed ontvangen. Nu zijn gemeenten een belangrijke gesprekspartner geworden en een proeftuin om oplossingen in de praktijk te testen. Daarin zie je de realisatiekracht van gemeenten, vanuit hun uitvoeringspraktijk."

Ontdekkingstocht

De Gezamenlijke Gemeentelijke Uitvoering gaat nu vooral over bedrijfsvoering, informatievoorziening en generieke dienstverlening. Maar uitvoering door gemeenten is meer dan dat, zo is te lezen in de VNG Verenigingsstrategie 2024. De komende maanden wordt onderzocht of uitbreiding van de GGU wenselijk is en zo ja, hoe dat eruit kan zien. Dat voorstel wordt op de buitengewone algemene ledenvergadering, in november 2019, aan de leden voorgelegd. "De kernvraag is of onze leden willen dat we andere uitvoeringsvraagstukken adresseren volgens het principe van samen organiseren. Je ziet overigens dat we daar her en der al dingen mee doen, zoals de landelijke inkoop van gespecialiseerde voorzieningen," zegt Ingrid Hoogstrate. Tino de Velde: "Het zou kunnen dat het straks niet alleen gaat om het gezamenlijk oppakken van activiteiten in de informatievoorziening en bedrijfsvoering, maar ook om zaken die direct waarde toevoegen voor inwoners. Bijvoorbeeld bij de aanpak van schulden. Tientallen gemeenten zijn aan de slag met een vorm van vroegsignalering. Waarom zou je dat niet meer gezamenlijk oppakken? In een paar grotere pilots, waarin landelijke data beschikbaar komen voor gemeenten of zelfs direct voor inwoners?"

Gemeenten werken al op grotere schaal samen aan verschillende vraagstukken, onder meer binnen Common Ground. Raymond Alexander: "Als we daarin samen successen boeken, dan smaakt dat naar meer en zullen gemeenten gaan onderzoeken wat ze nog meer samen kunnen doen. Dat is een ontdekkingstocht die we de komende jaren samen met gemeenten zullen maken."

Vraag en aanbod

De organisatiestructuur van VNG Realisatie is onlangs vernieuwd. "De belangrijkste reden daarvoor is dat we meer focus wilden brengen in onze activiteiten," vertelt Ingrid Hoogstrate. "We willen nog veel scherper zijn op de basisvragen: doen we de goede dingen? En doen we ze goed? We brengen de gezamenlijke vraag van gemeenten in beeld, en formuleren dan samen met gemeenten vanuit een heldere scope een antwoord dat echt toegevoegde waarde biedt." De organisatie is daarom verdeeld in een vraag- en een aanbodkant, waarbij de vraagkant de vraag vanuit gemeenten articuleert en bundelt en de aanbodkant vanuit specifieke expertises gemeenten ondersteunt. Overigens is dat zeker geen kwestie van 'u vraagt, wij draaien', zegt Raymond Alexander: "In de dialoog die wordt gevoerd tussen vraag en aanbod zit de kwaliteit en expertise van beide. Beide is nodig, om een resultaat te bereiken dat werkt voor gemeenten. Die dialoog voeren we natuurlijk niet alleen intern, maar ook met gemeenten en het College van Dienstverleningszaken."

Overzicht

De driedeling die in het Meerjarenprogramma GGU 2020-2024 is aangebracht, is heel belangrijk om gemeenten overzicht te geven, zegt Ingrid Hoogstrate: "We doen meerjarige structurele activiteiten, zoals de Informatiebeveiligingsdienst voor gemeenten en het Gegevensknooppunt in het sociaal domein. Daarnaast zijn er enkele langlopende programma's, zoals Common Ground en Digitaal Stelsel Omgevingswet. Ten derde is er een aantal korte, projectmatige activiteiten, vaak in de vorm van innovatieve beproevingen. Door deze indeling wordt duidelijk wat gemeenten wanneer van ons kunnen verwachten en waar veranderingen op kortere en langere termijn mogelijk zijn. Er zal halfjaarlijks worden gerapporteerd over de GGU, zodat gemeenten precies zien waar we staan.

Transparantie

"We gaan het proces van vraagbundeling zo transparant mogelijk vormgeven, met heldere criteria wanneer we wel en wanneer we niet iets voor gemeenten kunnen betekenen. Ook kiezen we een eenduidige aanpak, waarin alle projecten het instrumentarium dat we bij VNG Realisatie ontwikkelen gebruiken. Gemeenten weten zo beter wat ze van ons kunnen verwachten," zegt Raymond Alexander. Wat niet zal veranderen is dat VNG Realisatie samen met gemeenten blijft werken aan het vergroten van uitvoeringskracht. Gemeenten kunnen daarin zelf nog meer het voortouw nemen, besluit Tino de Velde. Hij geeft een voorbeeld: "Er zijn 48 datalabs in het land. Wij kunnen die datalabs met onze expertise ondersteunen en we kunnen inzichtelijk maken welk datalab wat doet. Hoe mooi zou het zijn als een gemeente ziet dat een bepaald thema nog niet is opgepakt en besluit haar datalab daarop in te richten, zodat anderen hun datatoepassingen op dat thema kunnen gebruiken? Ik zou het heel mooi vinden als er op die manier een samenspel ontstaat." Het gaat om dat samenspel, waarin gemeenten elkaar versterken en verder helpen. Met ondersteuning vanuit de VNG.