De meeste toehoorders op de Esri International User Conference in San Diego hadden nog nooit van Zwolle gehoord. Ze waren daardoor niet minder onder de indruk van de presentatie van Smart Zwolle adviseur Marcel Broekhaar. Enthousiast pakte Broekhaar het podium om het verhaal van Senshagen te vertellen aan een internationaal gezelschap van vakspecialisten op het gebied van geografische informatiesystemen.
Door: Quita Hendrison
Esri is wereldleider in GIS-technologie. Een geografisch informatiesysteem (GIS) brengt letterlijk de wereld in kaart. Niet zoals de beroemde cartograaf Willem Jansz. Blaeu dat in de zeventiende eeuw deed, maar digitaal en met behulp van slimme tools. Met als doel: het verzamelen en analyseren van allerlei geografische data. Met GIS worden die data geïntegreerd tot informatie en zichtbaar gemaakt via kaarten.
Vorig jaar stond Broekhaar voor het eerst op het podium in San Diego. "We ontvingen toen een award voor de Smart Zwolle Hub. Wij waren de eerste in Europa die gebruikmaakte van de GIS-hub van Esri, niet slechts als opendataportaal, maar vooral als platform waarop inwoners, gemeente en kennispartners informatie kunnen delen en samen kunnen werken." En zo zappen we meteen door naar juli 2019 als Broekhaar nogmaals gast is op de Esri International User Conference. Deze keer om het verhaal van SensHagen te vertellen; oftewel, hoe inwoners van de Zwolse wijk Stadshagen met sensoren luchtkwaliteit, neerslag verdamping, hitte en wind meten. Niet voor de lol - hoewel de deelnemende inwoners er absoluut plezier in hebben – maar om met slimme technologie en data de stad te helpen om de kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren, aldus sociaal-geograaf en GIS-deskundige Broekhaar.
"Wij zijn hier ruim tien jaar geleden begonnen met de inzet van data voor omgevingsvraagstukken. In eerste instantie deden we dat vrij ongericht. Alle data zaten bij wijze van spreken in één bak, van fietspaden tot brandblussers. Op een gegeven moment hebben we gezegd: we moeten dat veel meer toespitsten op specifieke vraagstukken want dan kun je betere analyses maken. Bijvoorbeeld laadpalen voor elektrische auto's. Op basis van relevante data (zoals parkeerdruk en inwonerswensen) kun je zichtbaar maken hoe je die het beste ruimtelijk kunt spreiden. De volgende stap was het bouwen van een tool waarmee iedereen kan werken, ook inwoners. Het idee daarvan is: waar kan ik de stad voor inzetten om Zwolle verder te brengen? De opgaven voor de gemeente worden immers steeds complexer en wij, de gemeente, zijn slechts één speler."
Naast elkaar
In 2017 is het programma Smart Zwolle van start gegaan met daarin twee speerpunten: de klimaatadaptieve stad en de gastvrije binnenstad. "Daarnaast leefde de uitdrukkelijke wens om communities te bouwen rond projecten", vervolgt Broekhaar. "Stadshagen is in alle opzichten perfect voor een project rond klimaatadaptatie. De wijk ligt op het laagste punt van de regio, dus zullen bewoners het logisch vinden om 'iets met wateroverlast' te doen. Daarbij is het een wijk met veel jonge gezinnen en werkende bewoners. Waarom zouden we al die talenten niet voor de wijk inzetten?" De aanname dat Stadshagen warm zou lopen voor SensHagen bleek juist. "Het was geen enkel probleem om 50 sensoren te plaatsen in de tuinen van evenzovele huizen (Stadshagen telt ruim 23.000 bewoners). 25 voor het meten van de luchtkwaliteit en 25 weerstations. En we hadden er nog meer kwijt gekund, maar dat volgt later. Wij zijn als gemeente wel sturend waar het gaat om de spreiding. Overigens zijn we er niet zomaar van uitgegaan dat de inwoners mee zouden doen. Het eerste jaar, vanaf juni 2018, zijn we vooral met communitybuilding bezig geweest. We hebben heel zorgvuldig gecommuniceerd, uitgelegd waarom we dit doen: nee, er is niks mis, maar we weten dat klimaatverandering impact heeft op bijvoorbeeld de luchtkwaliteit. En door meerjarig te meten, kunnen we trends en patronen herkennen waardoor we eventuele narigheid juist voor kunnen zijn. En we gaan dit samen met jullie, de bewoners doen, naast elkaar en niet met de gemeente als big brother. We stellen ons ook heel open op. We zijn immers pioniers, dus er kan weleens wat verkeerd gaan. De inwoners waarderen die openheid, het versterkt het gevoel van we doen het samen. Wat ook vertrouwen geeft zijn onze partners, het RIVM dat de sensoren voor de luchtkwaliteit heeft ontwikkeld en het KNMI als partner voor de weerstations. Niet de eerste de besten."
Zenuwstelsel
De laatste van de 50 sensoren is dit jaar uitgerold. "We gaan nu aan de slag met de data: hoe kunnen we daar datalagen aan toevoegen en algoritmes bouwen zodat we verbanden gaan zien", legt Broekhaar uit. "Uiteraard organiseren we bijeenkomsten met de bewoners om elkaar bij te praten. En, heel belangrijk, de bewoners kunnen via de Smart Zwolle Hub zelf data monitoren en input geven. Die hub is echt een knooppunt waar iedereen bij elkaar komt. Dus als we bijvoorbeeld een workshop Natte Voeten Sensor organiseren, dan doen we dat ook via de hub."
Broekhaar benadrukt het 'hogere doel' van SensHagen. "Als Zwolle doen we dit vanuit onze gemeentelijke opgave, in dit geval de impact van klimaatverandering op onze stad en inwoners. Data helpen daarbij en zijn geen doel op zich. Esri's founding father Jack Dangermond schetst zo'n project als een intelligent zenuwstelsel. Een keten van cellen: inwoner-> sensor-> analyse-> output-> actie-> effect op de inwoner. Met de technologie als verbindende factor tussen de cellen. Met de Alliantie Smart Zwolle, waar SensHagen een onderdeel van is, trekken we dat nog breder. Partijen als Hogeschool Windesheim, woningbouwverenigingen, het waterbedrijf, de bank; ze doen allemaal met hun eigen kennis en middelen mee. Waarbij alweer de hub hét vehikel is om mensen bij elkaar te brengen en dingen voor elkaar te krijgen. Ook ons bestuur zet het volle gewicht erin. Onze wethouder is een van de bestuurlijke trekkers in het G40 Stedennetwerk op het thema smart cities. Wie onze ambities in het echt wil zien is op 28 november welkom op de SMARKT, een inspirerende markt waar gemeenten, partners en inwoners laten zien wat er in Zwolle allemaal gebeurt in smart & data."
