Zelf regie voeren over je leven, dankzij zorg die is afgestemd op jouw persoonlijke behoefte. Het persoonsgebonden budget (pgb) maakt dit mogelijk, maar het voeren van een pgb-administratie is op dit moment tijdrovend. Daar komt bij dat het pgb duur is in de uitvoering en fraudegevoelig. Dat moet anders. De komende jaren wordt er gefaseerd een nieuw pgb-systeem ingevoerd: PGB2.0. "Gemeenten zijn zelf verantwoordelijk voor de implementatie," vertelt programmamanager Erwin Stolk. Hoe kan een gemeente zich voorbereiden op PGB2.0?
Door: Quita Hendrison
Een korte geschiedenis is noodzakelijk als we het over de implementatie van PGB2.0 hebben. Op dit moment draait nog PGB1.0; en sommigen herinneren zich die invoering misschien nog als 'een hoofdpijndossier'. Dit huidige systeem werd ingevoerd op 1 januari 2015 ter ondersteuning van het pgb-trekkingsrecht. De voornaamste verandering: budgethouders kregen hun geld niet meer direct op hun rekening gestort, maar kregen een 'virtuele portemonnee' bij de SVB. Vanuit een vooraf vastgesteld budget werden de declaraties betaald. Het ICT-systeem van de SVB was echter niet op dit proces gebouwd. Met als gevolg: een hoop handwerk, veel papier, veel foutmogelijkheden en veel onrechtmatige uitbetalingen door gebrek aan controle. Budgethouders raakten het overzicht kwijt, zorgverleners kregen hun declaraties niet betaald en er kon geregeld geen goedkeurende accountantsverklaring worden afgegeven. Voor gemeenten betekende dit dat de rechtmatigheid van de pgb-uitgaven niet kon worden vastgesteld.
Onder politieke druk werd besloten dat er een nieuw pgb-systeem moest komen. Zorgverzekeraar DSW nam samen met Per Saldo - de belangenvereniging van budgethouders - het initiatief en begon met de bouw. Zorgverzekeraars Nederland (ZN) financierde dit. Het systeem werd beproefd in een pilot met budgethouders van het zorgkantoor van DSW en met de gemeente Westland. Rond de zomer van 2019 werd het systeem overgedragen aan het ministerie van VWS die het beheer en de doorontwikkeling onderbracht in een tijdelijke beheer- en ontwikkelorganisatie.
Doorontwikkeling
PGB2.0 is dus in gebruik, maar nog niet af? Erwin Stolk: "Dat klopt. In de Programmaraad is een gezamenlijk programma van eisen vastgesteld voor de doorontwikkeling van PGB2.0. De Programmaraad bestaat uit alle ketenpartners: naast VWS en de gemeenten zijn dat de zorgkantoren, vertegenwoordigd door Zorgverzekeraars Nederland, de SVB en ICTU. Daarnaast hebben Per Saldo (landelijke vereniging van budgethouders) en BVKZ (belangenorganisatie voor kleinschalige zorgaanbieders) zitting in de Programmaraad.
De VNG behartigt in de Programmaraad de belangen van haar leden. In samenwerking met het Netwerk Directeuren Sociaal Domein is het gemeentelijke programma van eisen geformuleerd dat voorziet in functionaliteiten die niet in het huidige PGB1.0-systeem zitten, maar die wel heel belangrijk zijn: bijvoorbeeld inzage in zorgfuncties. Hiermee kan een gemeente een verschuiving of een onjuiste uitnutting van een budget signaleren."
Gefaseerde invoering
Hoe ziet de invoering van PGB2.0 eruit? Jeroen Schiedon schreef namens VNG Realisatie het implementatieplan. De implementatie-adviseur is duidelijk over het waarom van de invoering van PGB2.0: "Het huidige pgb-systeem is simpelweg 'end of life', net zoals Windows XP dat ooit was. Het nieuwe systeem – ontworpen in samenspraak met Per Saldo - is een stuk gebruiksvriendelijker voor budgethouders en hun zorgverleners. Maar het biedt gemeenten straks ook de nodige voordelen. Doordat het systeem minder foutgevoelig is, wordt de rechtmatigheid bevorderd en fraude teruggedrongen. Er ontstaat beter inzicht in bestedingen én het levert naar verwachting een flinke kostenbesparing op in de uitvoering van het trekkingsrecht. Daarnaast kunnen de zorgverleners hun declaraties in het systeem inbrengen, die dan vervolgens door de budgethouders kunnen worden goedgekeurd en door de SVB worden betaald. De hele afwikkeling - van de vaststelling van een zorgovereenkomst tot en met betaling van een declaratie - door alle betrokkenen in één systeem dus."
Erwin Stolk merkt op dat het door DSW ontwikkelde zorgportaal in eerste instantie vooral geschikt is voor een zorgkantoor. "Dat was op zich geen verrassing, daar hield de VNG vooraf al rekening mee. Des te belangrijker dat we er vanuit de VNG bovenop zitten om de eisen en wensen van de gemeenten in te brengen. En dat kan doordat de implementatie twee belangrijke kenmerken heeft: gefaseerd en 'kwaliteit boven snelheid'. Er is bewust niet gekozen voor een 'big bang'. De geschiedenis leert dat grote ICT-systemen en een 'allemaal in één keer over'-migratie tot chaos leidt. Er komt voor gemeenten een basisversie die gaandeweg ontwikkeld wordt en dankzij ervaringen van voorlopers steeds verder verbetert."
Drie voorlopers, de gemeenten Smallingerland, Het Hogeland en Rijssen-Holten, zouden in november aansluiten. Jeroen Schiedon: "Dat is niet gelukt. Het leverde wel een schat aan informatie op. Bijvoorbeeld over de conversie van data van SVB naar gemeenten. En over de wijze waarop het implementatieproces in grotere tranches kan worden doorlopen. Daar moeten eerst nog verbeteringen voor worden doorgevoerd. Dat de aansluiting van de voorlopers is doorgeschoven, is natuurlijk teleurstellend. Tegelijkertijd laat het wel zien dat zo'n gefaseerde aanpak belangrijk is. En dat het adagium 'zorgvuldigheid boven snelheid', in de keten ook echt gedragen wordt."
Inrichtingsvraagstukken
Zoals gezegd gaat de VNG - met daarbij een belangrijke rol voor VNG Realisatie - de gemeenten ondersteunen bij de implementatie. Want het systeem is weliswaar nog in ontwikkeling, gemeenten kunnen zich wel al oriënteren en voorbereiden. Jeroen Schiedon vertelt over de regiobijeenkomsten van afgelopen september en oktober: "We hebben toen een conceptprojectplan gepresenteerd waarin verschillende onderwerpen worden geadresseerd waar gemeenten zich alvast over kunnen buigen. De implementatie vraagt namelijk al snel zo'n zes tot negen maanden voorbereidingstijd."
Zo komen er, met de komst van PGB2.0, enkele inrichtingsvraagstukken op gemeenten af. Jeroen Schiedon noemt twee voorbeelden: "De gemeente wordt het eerste aanspreekpunt voor budgethouders voor vragen, ook over het gebruik van PGB2.0. Hoe richt je dit in? Andere vraagstukken raken aan beleid en hebben te maken proceskeuzes, bijvoorbeeld rondom bijkomende zorgkosten."
Advies en ondersteuning
De planning van de landelijke invoering van PGB2.0 is nog niet bekend, maar gemeenten kunnen zich dus wel alvast oriënteren en voorbereiden. Bekijk hiervoor het concept projectplan en het overzicht veel gestelde vragen en antwoorden dat gedeeld is tijdens de regiobijeenkomsten van september/oktober.
