Laatst had ik een overleg met een aantal slimme mensen. Het overleg leverde niks op, want niemand luisterde naar elkaar. Dat maak ik vaker mee: je zou het niet verwachten, maar juist slimme mensen worden sterk gehinderd door vooroordelen.

De dynamiek die tijdens mijn overleg ontstond, zie ik vaak bij complexe vraagstukken. Dat soort vraagstukken vraagt om samenwerking door mensen met verschillende specialisaties. Maar juist dan merk je hoezeer er wordt geredeneerd vanuit het eigen wereldbeeld en aannames. De psychologie heeft dit onderzocht en laat zien dat intelligente mensen hardnekkige vooroordelen hebben, juist omdat ze slim zijn. Slimme mensen denken te weten hoe de wereld in elkaar steekt en dat leidt ertoe dat ze minder openstaan voor andere invalshoeken.

Zelfs de psycholoog en Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman, die beroemd werd met zijn onderzoek naar menselijk gedrag in de economie, erkende dat ook hij niet loskomt van zijn eigen vooroordelen. Je eigen blinde vlekken kun je namelijk niet oplossen, hoe slim je ook bent. Ook dat heeft de psychologie ontdekt: een fout bij een ander schrijf je toe aan die persoon, een fout bij jezelf komt door de omstandigheden. Zo houden we onszelf voor de gek.

Hoe voorkom je dat vooroordelen het vinden van een goede oplossing in de weg staan? Ik merk dat het helpt als je het gezamenlijke doel helder houdt, zodat je daarop kunt terugkomen als het gesprek uit de hand loopt. Je kunt niet voorkomen dat mensen vooroordelen hebben, maar als je naar elkaar luistert vanuit het perspectief dat de ander jouw denken zal aanscherpen en wat toevoegt aan het vinden van de oplossing, dan gaan mensen beter naar elkaar luisteren. Als gemeentesecretaris is het mijn taak om gesprekken op die manier te sturen.

Het lijkt ingewikkeld, maar als je hier bewust in stuurt en het gezamenlijke doel voor ogen houdt, dan kunnen we samen heel slimme oplossingen bedenken. En dat vind ik het allerleukste van mijn werk. Slim van mij, hè?

De gemeentesecretaris van de Plus 1-gemeente