Van alle gemeenten is 98 procent per 1 januari 2021 over op de vernieuwde Wkpb. Wat betekent dat zo goed als alle informatie vanuit gemeenten over publiekrechtelijke beperkingen op onroerende zaken vanaf nu op één plek bij het Kadaster bijeen zijn gebracht en vanuit deze bron publiekelijk beschikbaar worden gesteld. De gegevens van de overige overheden volgen in 2021. Dankzij het project Beter Kenbaar is het mogelijk dat iedereen - burgers, notarissen en andere geïnteresseerden - eenvoudig inzicht krijgen in de door de overheid opgelegde beperkingen op een stuk grond of een gebouw.

Door: Desiree van der Jagt

Met de overgang van de gemeenten wordt het project Beter Kenbaar voor gemeenten afgerond. Marco Scheffers begeleidt vanuit de VNG  sinds 2,5 jaar gemeenten bij de wetswijziging van de Wet Kenbaarheid Publiekrechtelijke Beperkingen (Wkpb). Als hij terugkijkt komt één woord veelvuldig terug: samenwerking. "Dit project is zo succesvol verlopen doordat de verschillende partijen zoals het Kadaster, BZK, het notariaat en uiteraard de gemeenten bij iedere uitdaging tot een gedragen oplossing zijn gekomen. Als gemeenten zijn we zeer nauw betrokken bij de ontwikkeling van het nieuwe systeem."

Dat betekent niet dat hij helemaal tevreden is. "Als ik terugkijk dan is het project op sommige punten minder ver dan we vooraf hadden gepland. Voor het overgrote deel ligt dat aan oorzaken waar wij als gemeenten niet direct invloed op hebben gehad.  Zo liep de wettelijke invoering vertraging op en zorgde de coronapandemie voor extra druk op de doorlooptijd. Daarnaast heeft het Kadaster meer in de eigen systemen moeten investeren dan voorzien. Het project is dan wel afgerond maar we zijn zeker nog niet geheel klaar."

Gewenste functionaliteiten

Doordat de invoering trager verliep dan voorzien is een deel van de gewenste functionaliteiten die de gemeenten hadden ingebracht, nog niet in het nieuwe systeem verwerkt. "De collectieve beheeromgeving werkt, maar het is nog een minimale versie. Het komend jaar valt nog het nodige te doen. We verwachten dat er vanaf medio 2021 ruimte ontstaat voor de ontwikkeling van onze nog niet vervulde functionele behoeften." De komende jaren blijven gemeenten nauw betrokken, onder andere door de deelname aan een nieuw beheeroverleg.

Duaal stelsel

De Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen (2007) was nog niet zo oud toen er al scheuren in de werking aan de oppervlakte kwamen. Bij een congres in 2010 werd al geconstateerd dat de wet geen optimale service bood. Een notaris moest bijvoorbeeld bij de verkoop van een pand informatie van verschillende afdelingen binnen een gemeente opvragen. Daarnaast was het duale stelsel, zoals het was opgezet, onnodig complex voor gemeenten voor een belangrijke maar toch relatief kleine taak, vertelt Scheffers.

Toch duurde het nog tot 2014 voordat alle betrokkenen het eens waren dat de wet moest veranderen. "De Wkpb sluit aan op de Omgevingswet. Destijds was nog het idee dat we de problemen rondom de publiekrechtelijke beperkingen na de invoering van de Omgevingswet zouden oplossen. Maar we zijn door de tijd wat ingehaald. De Wkpb is nu een voorloper van de Omgevingswet geworden waardoor Beter Kenbaar kan worden gezien als een vingeroefening in aanloop naar die wet."

Schoningsslag

Scheffers doelt dan vooral op het opschonen van registers en hoe een gemeente kan omgaan met oude brondocumenten. "Om te zorgen dat alle gegevens in het transitiejaar 2020 konden worden omgezet, moesten bijvoorbeeld alle brondocumenten opnieuw worden opgespoord. Als je bedenkt dat in de tussentijd vele gemeenten fusies achter de rug hebben, er herindelingen zijn geweest en dat sommige gemeenten deze taken hadden uitbesteed, kun je voorstellen dat dit een enorme klus was. Het toonde tegelijk ook aan waarom het project Beter Kenbaar noodzakelijk was. Tot nu toe was de documentatie van deze gegevens veel te complex geregeld."

Binnen gemeenten is volgens Scheffers het afgelopen jaar alles op alles gezet om de gegevens compleet en op orde te krijgen. "Dat betekende soms dat er grote hoeveelheden papieren brondocumenten moesten worden gescand. Of uitdagingen als: hoe maak je twintig jaar oude documenten AVG-proof? Extra voordeel van het project is dat er een enorme opschoning heeft plaats gevonden waarbij nu alles opnieuw is geregistreerd en bijeen is gebracht in één bron bij het Kadaster."

Voordelen

Het nieuwe systeem heeft volgens Scheffers vele voordelen voor gemeenten. Een reden waarom de overgang ondanks de druk vanwege de coronapandemie bij de gemeenten goed is verlopen. Gemeenten hoeven niet meer zelf een pakket aan te schaffen en te onderhouden voor de registratie omdat er nu een landelijke beheeromgeving is. Door slimme koppelingen met basisregistraties (BAG, BRK, BGT) wordt de kwaliteit van de beperkingenregistratie beter. De registratie vindt nu in heel Nederland op eenzelfde wijze plaats, zonder dat daarbij gebruik wordt gemaakt van lokale kopieën. Dit is helemaal in lijn met de visie Common Ground zoals dat door de VNG wordt uitgedragen.

Maar nog belangrijker is dat de nieuwe Wkpb een verbetering van de dienstverlening aan burgers en bedrijven betekent. "Zij kunnen nu op één plek terecht voor alle informatie en het opvragen van de achterliggende besluiten. Inmiddels weten we ook dat notariaten en makelaars positief reageren op deze werkwijze. Het maakt ook hun werk een stuk makkelijker. Alle publiekrechtelijke beperkingen zijn voor het eerst nu ook op de kaart te zien bij PDOK ."

Verbeteren kwaliteit

Scheffers is trots op het resultaat, maar hij heeft nog een aantal wensen. "Wat mij betreft is Beter Kenbaar een geslaagd project en een voorbeeld voor andere digitale transities. De volgende stap is het verder verbeteren van de kwaliteit. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de kadastrale kaart dan strookt deze niet altijd met de BAG. Dit zorgt voor verwarring. Dit 'geometrisch issue' zal ook in de Omgevingswet terugkomen als het niet wordt opgelost." De verbeterde inzichtelijkheid maakt volgens Scheffers ook meteen duidelijk wat ontbreekt. "Besluiten van overheden moeten in duidelijker taal worden geschreven en eenduidiger worden op de inhoud, dat toont de Wkpb wel aan. En gemeenten moeten hun beperkingen beter onderhouden." Hij denkt dan aan het ontwikkelen van een kwaliteitsdashboard, waarmee dit kan worden bevorderd.

Door de succesvolle samenwerking tussen alle betrokkenen in het project Beter Kenbaar heeft Scheffers alle vertrouwen dat de partijen ook in 2021 gezamenlijk aan de lat gaan staan voor de volgende stap naar de verdere verbetering van de dienstverlening met betrekking tot publiekrechtelijke beperkingen, onder andere in relatie tot het Digitaal Stelsel Omgevingswet waarin de beperkingen ook worden opgenomen.