De gemeente Utrecht ontwikkelde het Huishoudboekje, om inwoners te ondersteunen bij hun geldzaken. Utrecht en Rotterdam gaan nu, ondersteund door VNG Realisatie, het Huishoudboekje generiek bruikbaar maken en laten voldoen aan de standaarden van Common Ground.

Door: Marieke Vos

Utrecht begon een aantal jaar geleden met de ontwikkeling van het Huishoudboekje, dat inmiddels door honderd inwoners wordt gebruikt. Wethouder Linda Voortman: "We zagen veel inwoners met geldzorgen, waarvoor de gangbare schuldhulpverlening een te zwaar middel is. Voor deze groep mensen is het vooral belangrijk om rust en financiële stabiliteit te geven. Dat doen we met het Huishoudboekje."

Het werkt als volgt: een inwoner geeft zelf aan bij de gemeente dat hij of zij gebruik wil maken van het Huishoudboekje. Als na een intakegesprek blijkt dat dit inderdaad een geschikt middel is, dan regelt de gemeente de basisfinanciën voor deze inwoner. De inkomsten van de inwoner worden op een rekening van de gemeente gestort, die daarvan de vaste lasten betaalt. Wat overblijft, gaat naar de inwoner. Als er even niet voldoende geld is om de vaste lasten te betalen, dan doet de gemeente Utrecht dat, tot een maximum van 1500 euro. Voortman: "We doen dit voor inwoners waarvan we weten dat ze voldoende inkomsten hebben. Het probleem voor hen is dat inkomsten en uitgaven een verschillend ritme hebben. Vaak komt hun inkomen uit meerdere bronnen, zoals tijdelijk werk, een uitkering en toeslagen, en wordt dit op verschillende momenten betaald. Het is moeilijk om daar het overzicht over te houden en dat geeft onrust en stress. Met het Huishoudboekje bieden we vooral rust. Het werkt, we zien dat mensen hierdoor minder in de problemen komen. Sommige inwoners vinden het fijn als we dit blijvend voor ze doen, anderen gebruiken deze rust om het overzicht terug te krijgen en regelen daarna weer zelfstandig hun geldzaken." Het gebruik van het Huishoudboekje is zo laagdrempelig mogelijk gemaakt. Inwoners geven zelf aan wanneer ze willen starten en stoppen met hun deelname. Het overzicht van hun inkomsten en uitgaven kunnen ze online inzien, of op papier als ze dat liever willen.

Samen organiseren

Voortman is blij dat VNG Realisatie de doorontwikkeling en de opschaling van het Huishoudboekje faciliteert. "Utrecht is natuurlijk niet de enige gemeente die te maken heeft met deze problematiek. We willen graag dat zoveel mogelijk gemeenten gebruik kunnen maken van het Huishoudboekje en daar gaat VNG Realisatie mee aan de slag. Hoe meer mensen het gebruiken hoe beter, vind ik. Deze vorm van ondersteuning hoort bij het soort overheid die ik voorsta, dat je zorgt voor de mensen die dat nodig hebben."

Wouter Heijnen en Evelien Jansen, projectleiders bij VNG Realisatie, vertellen hoe de doorontwikkeling wordt aangepakt. Heijnen noemt het een voorbeeld van samen organiseren: "We gaan met gemeenten samen het Huishoudboekje generiek maken en het laten voldoen aan de standaarden die we hebben afgesproken voor Common Ground." Zo wordt de onderliggende software open source en dragen gemeenten samen verantwoordelijkheid voor de doorontwikkeling (zie ook de kadertekst). In eerste instantie werken de gemeenten Rotterdam en Utrecht samen met VNG Realisatie verder aan het Huishoudboekje. Amsterdam en Nijmegen hebben de intentie uitgesproken om ook aan te haken. Jansen: "Een product als dit is eigenlijk nooit af, want er zijn allerlei toevoegingen denkbaar. Zoals een koppeling met het Virtueel Inkomsten Loket." Met dit loket, dat wordt ontwikkeld door gemeenten en VNG Realisatie, worden inwoners geholpen die recht hebben op inkomensondersteuning zoals toeslagen, maar deze nu niet aanvragen. Dit soort aanpassingen en uitbreidingen van het Huishoudboekje zijn sneller mogelijk als meer gemeenten meebouwen, zegt Jansen: "Als je het samen doet, dan heb je meer capaciteit, zowel financieel als qua mankracht. En daar profiteren alle gemeenten van."

Het Huishoudboekje is niet alleen bruikbaar voor inwoners die moeilijk met geld kunnen omgaan, vertelt Voortman. Het kan bijvoorbeeld ook worden ingezet om statushouders te ondersteunen die hun weg in Nederland nog moeten vinden: "Gemeenten worden straks met de Wet inburgering 2021 verplicht om deze groep te begeleiden."

Koplopers gezocht

De doorontwikkeling van het Huishoudboekje laat goed zien hoe het proces van samen innoveren eruitziet. Jansen: "We onderscheiden in dat proces drie groepen gemeenten: de 'founders', de koplopers en de gebruikers. De 'founders' maken samen met ons de toepassing generiek. De koplopers kunnen instappen in een product dat in de basis klaar is. Zij investeren samen in verdere ontwikkeling van het product, zodat het beter wordt en ook breder inzetbaar voor specifieke doelgroepen, zoals statushouders. De derde groep zijn de gebruikers, gemeenten die een volledig werkend product inclusief dienstverlening zoals beheer en onderhoud willen afnemen." VNG Realisatie is faciliterend aan het hele proces, zegt Heijnen: "Het is en blijft een project van gemeenten. Gezamenlijk kijken we naar de beste opties voor elke fase, van ontwikkeling tot en met hosting en onderhoud. Natuurlijk kijken we daarvoor ook naar marktpartijen."

Voor het Huishoudboekje is nu de eerste fase aangebroken, na de zomer wil VNG Realisatie met de koplopers aan de slag. Daarvoor kunnen gemeenten zich nog aanmelden.

Common Ground en het Huishoudboekje

De doorontwikkeling van het Huishoudboekje is één van de twee icoonprojecten van Common Ground in 2020: hiermee laten we zien hoe Common Ground werkt. Maar wat wordt er precies 'Common Ground' aan het Huishoudboekje? Een aantal punten:

  • De software onderliggend aan het Huishoudboekje wordt open source. Dat betekent dat de code voor gebruikers toegankelijk wordt en dat er in de toekomst meerdere partijen mee kunnen programmeren, uiteraard ook open source. Zodat iedereen kan profiteren van verbeteringen en aanvullingen.
  • De doorontwikkeling gebeurt samen, door gemeenten: samen bouwen, samen verantwoordelijkheid dragen, samen organiseren.
  • De werkwijze is agile: er wordt niet volgens een strakke blauwdruk, maar in kleine stapjes ontwikkeld, getest en verbeterd.

Het tweede icoonproject Common Ground in 2020 is de registratie van vakantieverhuur.