Eén op de vijf huishoudens heeft betalingsproblemen, meer dan 700.000 huishoudens hebben te maken met problematische schulden. Het is dan ook niet verwonderlijk dat gemeenten vol inzetten op schuldhulpverlening, op allerlei manieren. Zoals met de Blauwe Knop.

Door: Marieke Vos

Schuldhulpverlening is voor bijna elke gemeente een belangrijk aandachtspunt. De ondersteuning van inwoners met problematische schulden wordt vermeld in bijna alle college-akkoorden, zo bleek vorig jaar uit een analyse van de VNG. Er bestaan talloze initiatieven en samenwerkingsverbanden om inwoners met problematische schulden te helpen. De VNG ondersteunt gemeenten om van elkaar te leren, werkt samen met ketenpartners zoals uitvoeringsinstanties en vertegenwoordigt gemeenten in een aantal wetstrajecten die van groot belang zijn voor een effectieve schuldhulpverlening (zie kader).

Inzicht bieden

De Blauwe Knop is één van de initiatieven die de schuldhulpverlening effectiever moet maken. Het idee is eenvoudig: geef inwoners inzicht in alle schulden die ze hebben. Om te beginnen hun schulden bij de overheid, zoals de gemeente en uitvoeringsinstanties zoals DUO. Kiske de Leest, projectleider Blauwe Knop bij VNG Realisatie: "Uit een klantreis die is gedaan bij de gemeente Alphen aan den Rijn, over het proces intake schuldhulpverlening, bleek dat inwoners veel moeite hebben met het verzamelen en overhandigen van alle gegevens over hun schulden. Ze hebben het overzicht vaak niet, omdat die gegevens op heel veel plekken staan. Het Kloosterhoeveberaad, een samenwerking tussen onder meer gemeenten en de grote uitvoeringsorganisaties, heeft daarop besloten dat het verzamelen van gegevens voor inwoners een stuk makkelijker moet worden. Dat kan met de Blauwe Knop."

Een begin

De Blauwe Knop is in essentie precies dat: een blauwe knop op de website van een gemeente of andere overheid, waarmee een inwoner alle informatie over schulden bij die overheid verzamelt. De inwoner logt in met DigiD en krijgt de gegevens in twee bestanden: een gewaarmerkt PDF en een XML-bestand, dat eventueel ingelezen kan worden in een ander programma. Zoals een app voor budgetbeheer. Vooralsnog gaat het alleen om gegevens die de betreffende overheid van de inwoner heeft. "Het doel is om dit uiteindelijk op één plek te kunnen aanbieden en zo één overzicht te bieden van de data van alle overheidsorganisaties. Misschien zelfs ook data uit het private domein. Dit is een begin," zegt De Leest. Overigens is de overheid in veel gevallen de grootste schuldeiser en zijn inwoners dus al gebaat bij een overzicht van hun schulden bij de overheid.

Samen organiseren

Het project is een duidelijk voorbeeld van samen organiseren, vertelt De Leest. Voortkomend uit het Kloosterhoeveberaad wordt het project getrokken door DUO en VNG Realisatie. Uitvoeringsorganisaties doen mee, de Blauwe Knop werkt al op de websites van DUO en het CAK. De gemeenten Boxtel, Sint-Michielsgestel, Tholen en Tilburg zijn bezig met de implementatie. Een grotere groep (grote en kleine) gemeenten heeft interesse om later aan te haken, vertelt De Leest. Wat zij krijgen is een toolkit, die bestaat uit onder meer richtlijnen, voorbeeldcode en een architectuur hoe zij hun eigen systemen kunnen ontsluiten, plus materiaal zoals teksten voor op hun website en het beeldmerk van de Blauwe Knop. Ook is er speciaal voor gemeenten een community, waar gemeenten die hiermee aan de slag zijn elkaar kunnen ondersteunen.

Dienstverlening

Dit jaar is een pilotjaar voor de Blauwe Knop. Meerdere overheden implementeren het en onderzoeken, ook met inwoners, of de knop voldoet. De gemeente Tholen is één van de gemeenten die de Blauwe Knop wil implementeren. Wendie van de Merbel, coördinator dienstverlening & processen bij de gemeente: "Wij zien het als een dienstverlening naar onze inwoners. We merken dat er mensen afhaken bij een aanvraag voor schuldhulpverlening als ze al hun gegevens over schulden moeten overleggen. Dat overzicht hebben ze vaak niet en dat geven we ze straks met de Blauwe Knop, voor de informatie vanuit de gemeente." Vorig jaar meldden 76 inwoners met schulden zich bij de gemeente, waarvan er 50 een vervolgtraject kregen. De rest kreeg alleen een advies of brak hun aanvraag af.

De gemeente heeft net het implementatieplan van de VNG ontvangen en gaat er de komende maanden mee aan de slag. Doel is om de Blauwe Knop in het vierde kwartaal van dit jaar werkend te hebben, vertelt Van de Merbel. "Er staat gemiddeld drie maanden voor de implementatie, maar de vakantie zit ertussen dus ik denk dat we wat meer tijd nodig hebben." Hoe verwacht ze dat de invoering zal gaan? "Ik denk dat het technische deel het meest ingewikkeld zal zijn: het ontsluiten van de bronsystemen waar de informatie in staat. We werken met een aantal andere Zeeuwse gemeenten samen in een regionale belastingdienst, daar moet veel informatie vandaan komen." Ze gaat ervanuit dat het wel moet lukken: "Het mooie is dat dit een groeimodel is. Eigenlijk wil je mensen een overzicht kunnen geven van al hun schulden, zowel bij de overheid als bij private partijen. Maar we moeten ergens beginnen en dit is een mooie, eerste stap in de goede richting."

Regie op gegevens

De Leest benadrukt dat de Blauwe Knop geen eindoplossing is. Bovendien is het niet de enige oplossing, want er zijn meerdere initiatieven die overzicht bieden door gegevens te verzamelen. "We proberen daar zoveel mogelijk bij aan te sluiten, je ziet overigens dat de meeste toepassingen complementair zijn aan elkaar." Al deze initiatieven vallen onder de noemer van 'regie op gegevens', want dat is waar het uiteindelijk om gaat. "Als we het goed doen, dan hebben inwoners over een tijdje het overzicht van al hun gegevens en kunnen ze hier regie op voeren. Niet alleen over informatie over schulden, maar breed. Dat is de beweging en de Blauwe Knop is één van de eerste aanzetten daartoe."

Verbinden Schuldendomein

De Blauwe Knop is één van de vele initiatieven op het gebied van schuldhulpverlening. Het project Verbinden Schuldendomein van de VNG wil gemeenten overzicht bieden in alle initiatieven en gemeenten praktisch ondersteunen bij de mogelijke implementatie daarvan. Projectleider Edith van Ruijven: "Gemeenten hebben behoefte aan zo'n overzicht en vooral aan informatie over welke aanpak bij hun specifieke situatie past. Het maakt bijvoorbeeld uit of je een grote stad bent of een plattelandsgemeente. Wij gaan gemeenten ondersteunen bij het maken van die keuze."

Daarnaast houdt het project zich bezig met belangenbehartiging vanuit gemeenten bij de Rijksoverheid, op onderstaande voor de schuldhulpverlening belangrijke wetstrajecten. Ook zal het gemeenten voorbereiden op de invoering van:

  • Aanpassing Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening (WGS): voor een effectievere schuldhulpverlening en vroegsignalering. Deze wet biedt een wettelijke grondslag voor gegevensuitwisseling in de schuldhulpverlening.
  • Wet vereenvoudiging BeslagVrije Voet (vBVV): voor een effectievere en socialere incasso door een eenduidige berekening van de beslagvrije voet.
  • Maatregel Verbreding Beslagregister (VBR): voor inzicht in openstaande schulden, voor deurwaarders en overheidsorganisaties. Plus de instelling van een coördinerend deurwaarder.
  • Wetsvoorstel gemeentelijk Adviesrecht bij Schuldenbewindzaken: voor een zwaarwegender stem van gemeenten bij de beslissing van de rechter om iemand onder schuldenbewind te stellen.